Trudna rozmowa, czyli przykład jak namówić opornego rozmówcę.

Opublikowane przez Hanna Bogoryja-Zakrzewska w dniu 4 stycznia 20184 stycznia 2018

Masz pomysł na opowieść, wiesz kto ma być bohaterem, ale martwisz się, czy zgodzi się na spotkanie. Ten pierwszy kontakt jest bardzo ważny, bo albo kogoś do siebie przekonasz, albo nie. Jak sobie poradziłam w takich sytuacjach? Oto przykładowe reportaże.

Beata Mietła i Hanna Bogoryja-Zakrzewska-nagranie reportażu “Historie z happy endem”

Pierwszy kontakt z bohaterem reportażu

Gdy rozmawiam ze studentami o tym, jak należy zachowywać się podczas pierwszego kontaktu, mówię zazwyczaj: Wyobraź sobie, że przychodzi do Twojego domu dziennikarz, by nagrać o Tobie reportaż. Pomyśl przez chwilę jak musiałby się zachowywać, abyś się przed nim otworzył. Jak musiałby wyglądać, co robić, co mówić, by Cię zjednać. Czego nie powinien robić? To jest odpowiedź na to, jak Ty powinieneś postępować, by zyskać zaufanie.

A teraz na przykłady reportaży na to, jak przełamywałam opór u rozmówców, którzy nie mieli ochoty być bohaterami reportażu. To były trudne rozmowy.

Jak przełamać opór rozmówców – przykład 1

„Święty spokój”, czyli reportaż o szkolnym woźnym, który najbardziej na świecie lubi pisać książki.

O Adamie Tomczyku usłyszałam nagrywając rozmowę o Janie Karskim. W trakcie spotkania ze Stanisławem Jankowskim, historykiem zadzwonił telefon i mimowolnie przysłuchiwałam się prowadzonej rozmowie. Byłam pewna, że dzwoni jakiś dziennikarz zajmujący się historią i rzeczowo dopytuje o zdarzenie z przeszłości. Tymczasem pan Stanisław, odkładając słuchawkę powiedział, że to dzwonił Adam Tomczyk, woźny z Żabna, który wydał już 6 swoich książek. Natychmiast pomyślałam, że to może być ciekawa historia.

Po kilku dniach zadzwoniłam do pisarza-amatora i zaczęły się korowody. O ile pan Adam był chętny rozmawiać ze mną przez telefon, o tyle wzbraniał się przed moim przyjazdem. Mówił: „A po co,  ja nie nadaję się na bohatera, ja nie chcę rozgłosu. A pani chce zrobić sensację, że woźny, a potrafi”. Trudna była ta rozmowa.

Nie wiem tak na sto procent, co przekonało rozmówcę, ale wiem, że po tym jak powiedziałam, że najpierw przeczytam jego książki, a potem znowu zadzwonię, jego opór osłabł.

Jaki stąd wniosek: bądź faktycznie ciekaw swojego rozmówcy, dowiedz się o nim jak najwięcej. Jeśli poczuje, że Ty naprawdę chcesz go poznać, a nie jest tylko dla ciebie tematem na materiał, pewnie zgodzi się na nagranie.

Jak przełamać opór rozmówców – przykład 2

„Roztapiam smutek w muzyce” – czyli reportaż o piosenkarce jazzowej Grażynie Auguścik

Tym razem to nie ja postanowiłam zrobić o niej reportaż. Zostałam o to poproszona przez wierną fankę i propagatorkę pani Grażyny w Polsce. Przekonywała mnie, że warto pomóc w promocji trochę zapomnianej u nas znakomitej wokalistki od lat mieszkającej w Chicago.

Wydawało się, że nie  będzie żadnych przeszkód. Tymczasem pani Grażyna zaproponowała, abyśmy bez nagrywania spotkały się w kawiarni, by troszkę się poznać. Szczerze mówiąc, nie byłam zachwycona, nie lubię nie nagrywać, bo często w rozmowie pada coś, czego potem nie da się powtórzyć. A wiedziałam, że muszę zadać trudne, osobiste pytania. Dlaczego?

Jeszcze przed spotkaniem zastanawiałam się po pierwsze: pod jakim kątem nagrywać reportaż, żeby nie  zrobić zwykłego wywiadu z artystką. Po drugie: jak ominąć to, co opowiadała już wielu dziennikarzom i usłyszeć coś innego. Przeszukałam internet i okazało się, że niedawno w wypadku samochodowym zginął  jej mąż. Wysiadał z auta, gdy wjechała w niego młoda, prawdopodobnie pijana dziewczyna. Tragiczna śmierć na pewno musiała wywrzeć wpływ na artystkę. Jak się pozbierała? Czy można śpiewać, pokazywać się publicznie, uśmiechać i kłaniać po takiej tragedii ?

Wiedziałam, że to jest punkt wyjścia do reportażu. Ale cóż, w kawiarni okazało się, że pani Grażyna nie chce o tym rozmawiać, było to dla niej, zbyt świeże i trudne.

I wtedy  podałam jej przykład reportażu o mojej koleżance, której mąż zaginął w Nowy Rok podczas jazdy na łyżwach po zamarzniętym zalewie szczecińskim. Dopiero po 3 miesiącach znaleziono go pod lodem. Przez 10 lat zmagała się z poczuciem olbrzymiej straty i smutkiem, którego nie pokazywała na zewnątrz. W końcu ból zmalał i mogła opowiedzieć o nim w reportażu „Już nie udaję”.

Pani Grażyna słuchała bardzo uważnie, dopytywała o szczegóły. Widać było jak wiele czerpie z doświadczeń osoby, która już ma za sobą to, co ona właśnie przechodziła. I w pewnym momencie powiedziała: „Ok, porozmawiam z panią o moim mężu”.

Myślę, że przekonałam ją, iż jestem w stanie choć trochę zrozumieć, co przechodzi. Nie będę gonić za sensacją. Skoro inni mi zaufali, to i ona może.

Przekonaj rozmówcę, że traktujesz go poważnie, nie masz określonych wyobrażeń na jego temat, ale chcesz go poznać i zrozumieć. Będziesz uważny i taktowny. Nie wszystko jest na sprzedaż – to Twoja dewiza.

Jak przełamać opór rozmówców – przykład 3

“Ja tylko nie widzę”-  za tym reportażem nie przepadam. Niby jest ciekawy, dużo w nim naturalnych scen, ale coś mnie uwiera, gdy o nim myślę.

Sama znalazłam w internecie swoją bohaterkę. Moją uwagę zwrócił fakt, że niewidoma prowadzi warsztaty kulinarne w szkołach. Zadzwoniłam do pani Ewy i okazało się, że jest także menadżerem malarzy i organizuje im wystawy. W dodatku zgodziła się, abym towarzyszyła jej przez kilka dni i w pracy i w domu, co pozwoli mi lepiej wejść w jej świat.

Ale na końcu rozmowy powiedziało coś, co zaważyło na naszej relacji: „Zastrzegam sobie prawo do autoryzacji”. Zapytałam: „Dlaczego? Będę nagrywała panią przez 3 dni, a potem stworzę z tego opowieść, która na antenie zajmie 20 minut. Siłą rzeczy dokonam dużych skrótów, zmienię montażem zdania na krótsze, nie ujmę wszystkiego, co pani mi opowie. Dlaczego i co chce pani autoryzować?”. Odpowiedziała: „Chcę zobaczyć, czy pani pokaże mnie w dobrym świetle”. Moja odpowiedź była wyjątkowo zdecydowana: „Jeśli na tym etapie nie ma pani do mnie zaufania, to ja rezygnuję z nagrania. Reportaż to spotkanie osób ciekawych siebie i bez zaufania nic z tego nie wyjdzie”. Pani Ewa zadzwoniła następnego dnia, wycofując się z żądania autoryzacji.

Szkoda mi było nie nagrać tak aktywnej osoby, przełamującej schematy myślenia o niewidomych. Ale ja lubię czuć, że jestem miłym gościem u kogoś, kto ma w sobie gotowość na zdradzenie swojej prywatności. Jeśli bohater chce się kontrolować, odkrywać tylko to, co dla niego jest wygodne, tracę zapał i ochotę do pracy.

Pracowałam w radiu ponad 32 lata i widzę jak zmienia podejście ludzi do dziennikarzy. Coraz częściej słyszę: „Nie chcę rozmawiać, bo media gonią za sensacją. Miałem kontakt z dziennikarzami, to hieny”. Krew się we mnie wtedy buzuje, ale grzecznie odpowiadam, że w każdym zawodzie są ludzie dobrze wykonujący pracę i tacy, co robią to źle. Proszę mi dać szansę”. To zazwyczaj działa.

Jeśli masz pytanie związane z tym, co napisałam, nie wahaj się i zadaj je w komentarzu.

                   Hanna

Polecamy też inne nasze wpisy o sztuce rozmowy:

Jak wyciągnąć w rozmowie tzw. “mięso”?

Malowanie słowem

Jak się nie bać, rozmawiać z obcą osobą?

Wszystkie wymienione wyżej reportaże można znaleźć na stronie www.polskieradio.pl/reportaz