Jak nauczyć się robić reportaże?

Opublikowane przez Hanna Bogoryja-Zakrzewska w dniu 21 października 201821 października 2018

“A ja myślałam, że pani jest siwa. Bo od zawsze słyszę panią w radiu”- zdziwiła się młoda dziennikarka z Trójki, gdy przedstawiłyśmy się sobie w bufecie. Nie zauważyła, że farbuję włosy??? Bo prawda jest taka, że w radiu pracuję już prawie 30 lat. I wiem, jak nauczyć się robić reportaże.

Uważam, że poniższe wskazówki nie odnoszą się tylko do reportażu radiowego, ale także do pisanego i telewizyjnego. 

Zaczynałam od słuchania reportaży z tzw. szafy, czyli regału z taśmami pełnymi najlepszych radiowych opowieści. Słuchałam i głównie koncentrowałam się na temacie, bo nie umiałam przeanalizować tego, co usłyszałam.

Krystyna Melion-moja mentorka z czasów, gdy słuchałam reportaży z szafy

Jak nauczyć się robić reportaże?

Jeśli chcesz nauczyć się robić reportaże to:

1. słuchaj/ czytaj/ oglądaj to, co najlepsze. Spis radiowych 100 najciekawszych reportaży znajdziesz tutaj.

2.  analizuj: dlaczego temat cię wciągnął? Czy był oryginalny, czy stary jak świat? Ujęty w nowy sposób, z innej perspektywy? Jak zbudowano napięcie, co powodowało, że chciałeś wiedzieć, co zdarzy się dalej? Kto opowiadał historię,  co taki wybór wnosił do reportażu?

Co prócz słów znajdowało się w tej opowieści i w jakiej roli? Narrator? Muzyka? Obraz? Efekty? Jak to podziałało na twoją wyobraźnię? Jaka jest rola reportera w materiale, czy jest na pierwszym planie czy w tle? Dlaczego zaciekawił cię początek? Jakie jest przesłanie opowieści?

To przykładowe pytania, one zmuszają do refleksji, a nie oceny typu: podobało mi się, nie podobało mi się. 

Potem w moim radiowym rozwoju był etap pracy z najlepszymi. Czyli oprócz Krystyny Melion nad moim reportażami pochylały się Janina Jankowska i Irena Piłatowska. To był niezwykle ważny moment, który ukształtował mnie jako reporterkę. Ale przede wszystkim starałam się robić jak najwięcej. Tylko poprzez analizę moich nagrań byłam w stanie zrozumieć, co mi sprawia trudność, a co nie.

Znam wielu młodych ludzi, którzy ciągle zabierają się do zrobienia reportażu, jeżdżą na seminaria, słuchają wykładów. I jak dotąd niczego nie zrobili z obawy przed błędami.  3. Rób jak najwięcej!

Na przemian Janka i Irena słuchały pierwszej wersji zmontowanego przeze mnie reportażu. Zdanie po zdaniu wskazywały czego brakuje, co się udało. Od Ireny uczyłam się dużo o sztuce otwierania bohaterów, umiejętności dopytywania, pogłębienia psychologicznego. I pracy nad puentą. Janka dała mi nieocenione wskazówki dotyczące konstrukcji reportaży, zwłaszcza interwencyjnych, śledczych.

Co najważniejsze, obie zabrały mnie na nagrania w teren i do studia podczas realizacji dźwiękowej reportażu.

4. Postaraj się znaleźć takiego mentora, który pozwoli ci towarzyszyć w pracy. Przyglądaj się uważnie i pytaj! 

Więcej na temat znalezienia mentora napisałam we wpisie: Jak zostać dziennikarzem?

Następnym etapem pracy był udział w seminariach reportażu radiowego. Legendarne były te organizowane w Kazimierzu i w Supraślu czy na Wigrach. Dwa razy do roku początkujący i doświadczeni reporterzy z całego kraju, spotykali się na wspólnym słuchaniu reportaży i dyskutowaniu o nich. Od rana do nocy. Dyskusje były bardzo gorące, czasem ktoś się nawet obraził, ktoś napisał list protestacyjny…

Teraz takich spotkań dla reportażystów radiowych jest więcej, korzystaj z nich, nawet jeśli jesteś z prasy czy telewizji. Przecież w jury konkursu Melchiory zasiada Hanna Krall i Maciej Drygas. Zasady dobrej opowieści są takie same we wszystkich mediach.

5. Jeśli masz możliwość wzięcia udziału w jakimś seminarium:

–nie wstydź się, zgłoś swoją pracę do publicznego przesłuchania.

Stres jaki towarzyszy takiej prezentacji zazwyczaj jest ogromny. Ja to przeżywałam bardzo mocno, ale do pewnego momentu. W końcu zrozumiałam to, co zawsze mówiły moje mentorki: to, że czegoś brakuje w twoim reportażu, to nie znaczy, że ty jesteś beznadziejną reporterką. Tylko w tej konkretnej pracy zabrakło pewnych elementów.

Traktowałam więc od tej pory taką publiczną ocenę, jako możliwość zobaczenia błędów, których mogę uniknąć w przyszłości.

-słuchaj opinii innych, ale z pewnym dystansem

Zastanów się dobrze, na ile te uwagi są konstruktywne i pomocne. Najlepiej znaleźć sobie dwie, trzy osoby, których zdanie będzie dla Ciebie najważniejsze. Czasami opinie o reportażu są tak sprzeczne, że można się pogubić.

–zabieraj głos w czasie dyskusji, wymień choć jedną rzecz, która ci się podoba i jedną, która ci nie odpowiada, ale uzasadnij

W ten sposób inni wiedzą, co myślisz o ich pracy. Przełamujesz też tremę przed publicznymi wystąpieniami. Stajesz się rozpoznawalny, a to się przydaje, gdy zaczynasz rozmawiać z  doświadczonymi twórcami

-dopytuj na przerwach starszych o ich opinie na temat wysłuchanych reportaży, proś o wskazówki

Może masz jakiś dobry temat, który możesz zaproponować do wspólnej pracy. Tak było gdy Monika Krasińska z Radia Katowice przedstawiła mi temat o Panu Feliksie, który był uwięziony szpitalu psychiatrycznym bezpodstawnie przez 15 lat. Reportaż “Oblicza prawdy” przyniósł nam potem pierwszą nagrodę w konkursie Silesia.

-słuchaj uważnie jak analizują reportaże ci doświadczeni, jak nazywają pewne rzeczy, na co zwracają uwagę.

Świetna jest w tym Anna Sekudewicz z Radia Katowice. Potrafi dokonać niezwykle skrupulatnej analizy od razu po wysłuchaniu audycji. Ty zastanawiasz się,  co ci nie zagrało w danej audycji, czemu cię nie wciągnęła, a tymczasem Ania z marszu rozkłada reportaż na czynniki pierwsze. 

od lewej: Magdalena Skawińska i ja na seminarium w Kazimierzu

Ostatni etap, który ukształtował mnie jako reportażystkę, to były wyjazdy na międzynarodowe konkursy i konferencje. Stresujący czas, ale bardzo inspirujący i owocny. Nauczyłam się tam tak dużo, że poświecę temu kiedyś osobną opowieść .

A teraz zaproszenie. Jeśli po przeczytaniu tego wpisu zapragnąłeś wziąć udział w jakiś warsztatach, to już za kilka tygodni nadarzy się ku temu okazja.

W maju/czerwcu 2022 odbędą się warsztaty podcasterskie dla zaawansowanych. Szczegółowy program już jest dostępny na stronie.

Powodzenia!

Hanna Bogoryja-Zakrzewska