Jak nauczyć się robić reportaże?

“A ja myślałam, że pani jest siwa. Bo od zawsze słyszę panią w radiu”- zdziwiła się młoda dziennikarka z Trójki, gdy przedstawiłyśmy się sobie w bufecie. Nie zauważyła, że farbuję włosy??? Bo prawda jest taka, że w radiu pracuję już prawie 30 lat. I wiem, jak nauczyć się robić reportaże.

Uważam, że poniższe wskazówki nie odnoszą się tylko do reportażu radiowego, ale także do pisanego i telewizyjnego. 

Zaczynałam od słuchania reportaży z tzw. szafy, czyli regału z taśmami pełnymi najlepszych radiowych opowieści. Słuchałam i głównie koncentrowałam się na temacie, bo nie umiałam przeanalizować tego, co usłyszałam.

Krystyna Melion-moja mentorka z czasów, gdy słuchałam reportaży z szafy

Jak nauczyć się robić reportaże?

Jeśli chcesz nauczyć się robić reportaże to:

1. słuchaj/ czytaj/ oglądaj to, co najlepsze. Spis radiowych 100 najciekawszych reportaży znajdziesz tutaj.

2.  analizuj: dlaczego temat cię wciągnął? Czy był oryginalny, czy stary jak świat? Ujęty w nowy sposób, z innej perspektywy? Jak zbudowano napięcie, co powodowało, że chciałeś wiedzieć, co zdarzy się dalej? Kto opowiadał historię,  co taki wybór wnosił do reportażu?

Co prócz słów znajdowało się w tej opowieści i w jakiej roli? Narrator? Muzyka? Obraz? Efekty? Jak to podziałało na twoją wyobraźnię? Jaka jest rola reportera w materiale, czy jest na pierwszym planie czy w tle? Dlaczego zaciekawił cię początek? Jakie jest przesłanie opowieści?

To przykładowe pytania, one zmuszają do refleksji, a nie oceny typu: podobało mi się, nie podobało mi się. 

Potem w moim radiowym rozwoju był etap pracy z najlepszymi. Czyli oprócz Krystyny Melion nad moim reportażami pochylały się Janina Jankowska i Irena Piłatowska. To był niezwykle ważny moment, który ukształtował mnie jako reporterkę. Ale przede wszystkim starałam się robić jak najwięcej. Tylko poprzez analizę moich nagrań byłam w stanie zrozumieć, co mi sprawia trudność, a co nie.

Znam wielu młodych ludzi, którzy ciągle zabierają się do zrobienia reportażu, jeżdżą na seminaria, słuchają wykładów. I jak dotąd niczego nie zrobili z obawy przed błędami.  3. Rób jak najwięcej!

Na przemian Janka i Irena słuchały pierwszej wersji zmontowanego przeze mnie reportażu. Zdanie po zdaniu wskazywały czego brakuje, co się udało. Od Ireny uczyłam się dużo o sztuce otwierania bohaterów, umiejętności dopytywania, pogłębienia psychologicznego. I pracy nad puentą. Janka dała mi nieocenione wskazówki dotyczące konstrukcji reportaży, zwłaszcza interwencyjnych, śledczych.

Co najważniejsze, obie zabrały mnie na nagrania w teren i do studia podczas realizacji dźwiękowej reportażu.

4. Postaraj się znaleźć takiego mentora, który pozwoli ci towarzyszyć w pracy. Przyglądaj się uważnie i pytaj! 

Więcej na temat znalezienia mentora napisałam we wpisie: Jak zostać dziennikarzem?

Następnym etapem pracy był udział w seminariach reportażu radiowego. Legendarne były te organizowane w Kazimierzu i w Supraślu czy na Wigrach. Dwa razy do roku początkujący i doświadczeni reporterzy z całego kraju, spotykali się na wspólnym słuchaniu reportaży i dyskutowaniu o nich. Od rana do nocy. Dyskusje były bardzo gorące, czasem ktoś się nawet obraził, ktoś napisał list protestacyjny…

Teraz takich spotkań dla reportażystów radiowych jest więcej, korzystaj z nich, nawet jeśli jesteś z prasy czy telewizji. Przecież w jury konkursu Melchiory zasiada Hanna Krall i Maciej Drygas. Zasady dobrej opowieści są takie same we wszystkich mediach.

5. Jeśli masz możliwość wzięcia udziału w jakimś seminarium:

–nie wstydź się, zgłoś swoją pracę do publicznego przesłuchania.

Stres jaki towarzyszy takiej prezentacji zazwyczaj jest ogromny. Ja to przeżywałam bardzo mocno, ale do pewnego momentu. W końcu zrozumiałam to, co zawsze mówiły moje mentorki: to, że czegoś brakuje w twoim reportażu, to nie znaczy, że ty jesteś beznadziejną reporterką. Tylko w tej konkretnej pracy zabrakło pewnych elementów.

Traktowałam więc od tej pory taką publiczną ocenę, jako możliwość zobaczenia błędów, których mogę uniknąć w przyszłości.

-słuchaj opinii innych, ale z pewnym dystansem

Zastanów się dobrze, na ile te uwagi są konstruktywne i pomocne. Najlepiej znaleźć sobie dwie, trzy osoby, których zdanie będzie dla Ciebie najważniejsze. Czasami opinie o reportażu są tak sprzeczne, że można się pogubić.

–zabieraj głos w czasie dyskusji, wymień choć jedną rzecz, która ci się podoba i jedną, która ci nie odpowiada, ale uzasadnij

W ten sposób inni wiedzą, co myślisz o ich pracy. Przełamujesz też tremę przed publicznymi wystąpieniami. Stajesz się rozpoznawalny, a to się przydaje, gdy zaczynasz rozmawiać z  doświadczonymi twórcami

-dopytuj na przerwach starszych o ich opinie na temat wysłuchanych reportaży, proś o wskazówki

Może masz jakiś dobry temat, który możesz zaproponować do wspólnej pracy. Tak było gdy Monika Krasińska z Radia Katowice przedstawiła mi temat o Panu Feliksie, który był uwięziony szpitalu psychiatrycznym bezpodstawnie przez 15 lat. Reportaż “Oblicza prawdy” przyniósł nam potem pierwszą nagrodę w konkursie Silesia.

-słuchaj uważnie jak analizują reportaże ci doświadczeni, jak nazywają pewne rzeczy, na co zwracają uwagę.

Świetna jest w tym Anna Sekudewicz z Radia Katowice. Potrafi dokonać niezwykle skrupulatnej analizy od razu po wysłuchaniu audycji. Ty zastanawiasz się,  co ci nie zagrało w danej audycji, czemu cię nie wciągnęła, a tymczasem Ania z marszu rozkłada reportaż na czynniki pierwsze. 

od lewej: Magdalena Skawińska i ja na seminarium w Kazimierzu

Ostatni etap, który ukształtował mnie jako reportażystkę, to były wyjazdy na międzynarodowe konkursy i konferencje. Stresujący czas, ale bardzo inspirujący i owocny. Nauczyłam się tam tak dużo, że poświecę temu kiedyś osobną opowieść .

A teraz zaproszenie. Jeśli po przeczytaniu tego wpisu zapragnąłeś wziąć udział w jakiś warsztatach, to już za kilka tygodni nadarzy się ku temu okazja.

W maju/czerwcu 2022 odbędą się warsztaty podcasterskie dla zaawansowanych. Szczegółowy program już jest dostępny na stronie.

Powodzenia!

Hanna Bogoryja-Zakrzewska

Polecamy

Reportaż, ale co to jest?

Kiedy prowadzę warsztaty dla uczniów lub studentów, często okazuje się, że nie bardzo wiedzą, czym  właściwie  jest reportaż. Zazwyczaj studenci  Read more

Jak wygrać konkurs im. Jacka Stwory?

„Wygranie konkursu stypendialnego im. Jacka Stwory jest proste w porównaniu z tym, co czeka potem laureata” – słyszałam niejednokrotnie od Read more

Czyścimy kibelek, czyli przykład zabawnego reportażu

Rzadko kiedy opowiada się z humorem, z pewnym „przymrużeniem oka”.  Ja jednak bardzo lubię takie zabawne historie. Poniżej przykład takiego Read more

Jak zrobić dobry reportaż śledczy ?

Zapewne każdy z nas nie lubi bezosobowych głosów urzędników, rozmów o przepisach, absurdalnych paragrafach. Chcemy emocji w głosie, śmiechu, czasem Read more