Jak zrobić dobry reportaż podróżując?

Opublikowane przez Katarzyna Błaszczyk w dniu 8 kwietnia 20188 kwietnia 2018

W każdą podróż zabieram ze sobą mikrofon. Nawet jeśli miałby spędzić trzy tygodnie zamknięty w futerale. Reporterem się jest. W związku z tym nie można od tej pracy wyjechać na wakacje. Choć można sobie od niej zrobić wakacje, jak od wszystkiego ;-).

Reportaż w podróży – szukaj okazji

Wyjazd to wspaniała okazja do nasłuchiwania, szukania  tematów, spotkania bohaterów i nagrań albo zapisków. Jeśli myślimy poważnie o reportażu nagranym/ zapisanym w podróży, warto się przygotować (nawet jeśli przed podróżą nie wiemy nawet, jaki będzie temat reportażu). Oczywiście można nagrać lub napisać typowy reportaż podróżniczy, ale nawet taki materiał powinien być wzbogacony o anegdoty, rozmowy z tubylcami, konkretne porady, a wszystkiego nie zdążymy dowiedzieć się w kilka dni, kiedy jesteśmy na miejscu.

Bywa też, że udajemy się gdzieś specjalnie po to, by zrobić reportaż. Tak było z moim wyjazdem do Brazylii. Ponieważ to bardzo daleko, trzeba minimalizować prawdopodobieństwo że czegoś nie nagramy lub kogoś nie spotkamy. Poniżej 8 pomysłów na to, jak zrobić dobry reportaż, będąc w podróży.

Już w domu zapoznaj się z miejscem do którego jedziesz. Nie chodzi o atrakcje turystyczne (to też),  ale o to, co dzieje się na miejscu, kiedy tam będziesz. Warto też zorientować się, jacy ludzie tam mieszkają. Takie informacje  znajdziesz na stronach pasjonatów ( tacy ludzie często mogą być sami w sobie tematem na reportaż), urzędów gmin, kościołów, a czasem nawet restauracji. Warto przejrzeć też internetowe strony prasy lokalnej. Przygotowując się do wyjazdu do Brazylii odkryłam, że w tym czasie w Rio Grande do Sul odbywa się największy w tym stanie festiwal polonijny. Dzięki temu zaplanowałam podróż tak, by być na nim na początku wyprawy,  bo wiedziałam że poznam tam wielu ludzi, którzy mogą pomóc mi szukać potomków emigrantów, których listy odnalazły się w Warszawie. Mimo, że strona internetowa była po portugalsku uważanie ją przeczytałam i zauważyłam nazwisko Bińkowski, które znałam z listów. Przy pomocy mojej nauczycielki portugalskiego skontaktowałam się z tą rodziną i zapytałam, czy mogłabym u nich nocować ( mieszkali w mieście festiwalowym). Oczywiście zaprosili mnie do siebie. Dzięki nim w reportażu “Listy Brazylia-Polska” pojawia się unikatowa scena u brazylijskiego fryzjera, gdzie kobiety śpiewają po polsku.

Zrezygnuj z hotelu, śpij u bohaterów, w agroturystykach, pokojach do wynajęcia. Jeśli tylko to możliwe i mam na to siłę, nocuje u moich bohaterów. Dzięki temu poznaję ich lepiej, a oni oswajają się ze mną i ciekawiej opowiadają. W ogóle staram się nocować u ludzi. W hotelu prawdopodobnie nie spotka mnie żaden ciekawy temat, a na przykład, w agroturystyce zwiększam takie prawdopodobieństwo. Nocowałam kiedyś w niewykończonym domu na wzgórzu, choć w pobliżu nie było właściwie nic interesującego. Ciekawa okazała się sama historia domu i jego właścicieli, którą opowiedziałam w reportażu pt. ”W szklanym zamku”.

 Przygotuj sobie listę miejscowych kontaktów i kogo się da, poznaj przed wyjazdem przez Internet lub telefon. Przed wyjazdem do Brazylii zrobiłam bardzo dokładny research. Jeszcze z Polski, skontaktowałam się z  Damasio Sobiesiakiem- odnalezionym potomkiem autora jednego z listów. Gdybym tego nie zrobiła mógłby powstać inny ciekawy reportaż, ale mało prawdopodobne, że spotkałabym go w podróży. Kiedy się przemieszczasz, nie ma czasu na research. Wtedy zdajesz się na szczęście.

Pomagaj szczęściu i odwiedzaj lokalne sklepy, restauracje, domy kultury. Żeby dowiedzieć się co lokalna społeczności myśli o Mańku z Ropek z reportażu “Pan Maniek od kalendarzy” musiałam pojechać do najdalszego sklepu w Wysowej. W centrum wszyscy byli poprawni, bo zdawali sobie sprawę że negatywne opinie mogą zaszkodzić ich biznesom, a ja potrzebowałam tzw. mięsa. Z dala od szosy, ani sprzedawczyni ani kupujący nie mieli już takich zahamowań.

Nie przepuszczaj dobrych okazji, nawet jeśli masz mało czasu. Zdarza mi się robić reportaże sponsorowane np. z różnych grantów albo funduszy.  Wiadomo, że taki reportaż na zamówienie nie zawsze bywa ciekawy. Jednak najczęściej jest to dobra okazja do pojechania w różne, interesujące miejsca. Dzięki temu, że przygotowywałam reportaż o współpracy transgranicznej między Polską i Słowacją, odwiedziłam rodzinną pasiekę w Kamiannej. Pan opowiadał cudownie o miodzie, i wcale nie było mi żal czasu, by go nagrywać. Po przyjeździe do domu powstał pomysł, by wykorzystać to nagranie. Do opowieści o miodzie dodałam trochę wyobraźni i Kubusia Puchatka,  dzięki temu powstała sympatyczna opowiastka pt. “No to miodzio”.

Wracaj. Bywa i tak, że zupełnie nie można zrobić nagrań na prywatnych wakacjach. Wtedy tylko słucham i zapamiętuję. Wracam spokojnie, wtedy kiedy już mogę. Tak było z wieloma reportażami, ale polecam Wam ten: “W krainie otwartych okiennic”.

Jeśli uczestniczysz w jakimś wydarzeniu, znajdź czas by porozmawiać z uczestnikami na osobności. Każdy z nas chciałby trochę uwagi, a pod pozorami fajności, przebojowości, inności często kryją się ludzkie dramaty. Pojechałam kiedyś nagrywać międzynarodowe spotkanie. Ludzie na nim czuli się bardzo cool, bo ich głównym zajęciem było podróżowanie po świecie z plecakami, spotykanie innych ludzi. Kiedy zaczęłam z niektórymi z nich rozmawiać dłużej spadły maski przebojowości i zadowolenia. Okazało się, że część z nich tęskni za stabilizacją, miłością, własnym domem. Zrobiłam o tym reportaż pt. “Camp”.

Nigdy nie wiesz, kiedy dana podróż zmieni się w reportaż. Do Gruzji pojechałam prywatnie, ale jak zwykle nagrywałam różne tła, ulicę, ludzi. W Gonio, na plaży przyplątał się do nas pies, który położył się pod moimi nogami. Znajomy zrobił mi nawet takie zdjęcie. Byłam niezadowolona, bo nie przepadam za psami. Kilka miesięcy później Foczka przesłał mi wzmiankę z prasy, że para z Kamiennej Góry chce sprowadzić  psa z Gruzji do Polski. Na zdjęciu był “ mój “ gruziński pies. Skontaktowałam się z Krystianem i Gosią i śledziłam losy suczki, którą para próbowała legalnie sprowadzić do Polski. Gdy się udało, pojechałam do Kamiennej Góry i nagrałam reportaż “Pies z Gonio”. Przy okazji powstały też dwa inne materiały o tym, jak pracują weterynarki na polskiej wsi, bo okazało się, że Gosia prowadzi przychodnię weterynaryjną.

Na koniec najważniejsza rada: wyjedź!

Można coś planować tygodniami, jednak jeśli nie ruszysz się z miejsca, nie dotkniesz, nie zobaczysz na własne oczy to prawdopodobnie nie będziesz umiał tego opowiedzieć. Bycia w danym miejscu, smakowania go, obserwowania, i rozmów z ludźmi nie da się zastąpić żadną literaturą, ani dobrym przygotowaniem.

Kasia

Wszystkie wymienione wyżej reportaże można znaleźć na stronie www.polskieradio.pl/reportaz

Zachęcam też do polubienia na FB Studia Reportażu i Dokumentu PR